مدیریت منابع انرژی‌های تجدید پذیر بمنظور توسعه اقتصاد سبز و رشد کارآفرینی پایدار

سومین همایش بین المللی دانشگاه سبز (رویکرد سلامت) و چهارمین نمایشگاه مدیریت سبز

مدیریت منابع انرژی‌های تجدید پذیر بمنظور توسعه اقتصاد سبز و رشد کارآفرینی پایدار

1.ابراهیم پاینده نجف آبادی (رئیس هیئت مدیره موسسه دنیای کسب و کار موفق)

2.دنیا عین علی ورنوس فادرانی (مدیر عامل موسسه دنیای کسب و کار موفق)

چکیده:

این پژوهش با هدف بررسی مدیریت منابع انرژی‌های تجدید پذیر بمنظور توسعه اقتصاد سبز و رشد کارآفرینی پایدار به اجرا در آمده است. روش گردآوری داده‌ها، روش اسناد کاوی و مراجعه به بانکهای اطلاعاتی و روش تحلیل داده‌ها از نوع استنباطی می‌باشد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد، رشد اقتصادی که با استفاده گسترده از مواد انرژی و صدمات قابل ملاحظه به محیط زیست همراه است، در سال‌های اخیر نگرانی‌هایی برای کشورها نسبت به روند توسعه ناپایدار و تاثیرات بالقوه آن نظیر تغییرات اقلیم و استفاده بی‌رویه از منابع را افزایش داده است و از طرفی اساس ارزیابی ارتباط میان مصرف انرژی و رشد اقتصادی در هر کشور از اهمیت زیادی برخوردار است و بخش عمده رشد و توسعه اقتصادی هر جامعه‌ای مرهون مصرف انرژی آن جامعه است. بدین ترتیب الگوی استفاده از انرژی در یک کشور منعکس کننده سیاست‌های انتخابی آن کشور است که می‌تواند تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر محیط‌زیست و سیستم اقلیمی داشته باشد. لذا می‌توان از طریق مدیریت منابع انرژی‌های تجدید پذیر به توسعه اقتصاد سبز و رشد کارآفرینی پایدار دست یافت.

واژه‌های کلیدی: مدیریت منابع، انرژی‌های تجدید پذیر، اقتصاد سبز، کارآفرینی پایدار.

1- مقدمه

با افزایش جمعیت جهان و محدود بودن منابع انرژی، کشورها با مشکل مصرف انرژی مواجه شده‌اند. بحران‌هایی که کشورها و جوامع بشری را تهدید می‌کند، محدود بودن منابع انرژی‌های تجدید ناپذیر (فسیلی) و نیز آلودگی‌های زیست محیطی ناشی از مصرف بیش از اندازه سوخت‌های فسیلی است که این عوامل ضرورت و اهمیت توجه به استفاده از منابع انرژی تجدید پذیر را نشان می‌دهد. ارتباط تنگاتنگ میان موضوعات اقتصادی و زیست محیطی سبب مطرح شدن رویکردهای جدید در حوزه حقوق بین‌الملل محیط زیست شده است که یکی از مهمترین آنها، اقتصاد سبز می‌باشد (دانشوری و سلاطین، 1397).

از ابتدای عصر انقلاب صنعتی انسان تلاش نمود با تکیه بر انرژی‌های فسیلی در جهت رشد اقتصادی خود گام بردارد. رشد اقتصادی که با استفاده گسترده از مواد انرژی و صدمات قابل ملاحظه به محیط زیست همراه است، لذا در سال‌های اخیر نگرانی‌هایی برای کشورها نسبت به روند توسعه ناپایدار و تاثیرات بالقوه آن نظیر تغییرات اقلیم و استفاده بی‌رویه از منابع افزایش یافته است. از سویی دیگر با احتمال نزدیک به یقین تنها راه مواجه با پدیده مخاطره‌آمیز تغییرات اقلیم، تلاش در جهت کاهش میزان انتشار فسیلی در جو است. طبق گزارش سازمان جهانی انرژی که در سال 2010 انتشار یافت، میزان دی‌اکسیدکربن در بخش انرژی از سال 2007 تا 2035 با رشد متوسط سالیانه 3/1 درصد مواجه خواهد بود، هر چند این نرخ رشد در همه مناطق یکسان نیست (توکلی و همکاران، 1392).

2-1-کارآفرین و کارآفرینی پایدار:

کارآفرینان، افرادی هستند که فرصت‌ها را درک می‌کنند و خلاءها را می‌بینند. درک فرصت‌ها توسط این افراد، ممکن است از طریق بازارگردی (ارتباط با محیط زندگی، بازار و …) و یا ارتباط با افراد یا نگاه به تلویزیون، رسانه‌ها، شبکه اینترنت و … حاصل شود، که به آن نگاه کارآفرینانه گفته می‌شود. سرمایه هرگز ایده را به حرکت در نمی‌آورد بلکه این ایده است که محرک سرمایه است و موفقیت در کسب و کار، با ایده نوآورانه و خلاق که به همراه سرمایه منجر به ارایه محصول جدید در بازار می‌گردد رقم می‌خورد که این را اصطلاحاً کارآفرینی می‌گوییم. امروزه بحث توسعه پایدار در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، نهادی و اکولوژیکی، در سطوح مختلف محلی، ناحیه‌ای، منطقه‌ای و جهانی به مثابه یک اصل و ضرورت برای سیاستگذاران، برنامه‌ریزان، دولتمردان، کارگزاران غیردولتی توسعه در کشورهای مختلف مطرح است. با توجه به این که جهانی شدن موجب شکل‌دهی مجدد منظر اقتصاد بین المللی شده و تغییرات تکنولوژیکی نیز موجب بروز نااطمینانی‌های بسیاری در اقتصاد جهان شده است، این باور وجود دارد که پویایی و قدرت تحرک‌بخشی کارآفرینی قدرت آن را دارد که پاسخگوی چالش‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی کنونی باشد. تاکید بر توسعه کارآفرینی با توجه به شرایط محیط زیست به نحوی که هر سه بعد اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی را تامین کند بحثی است که باعث مطرح شدن کارآفرینی پایدار می‌شود. از طرفی، یکی دیگر از مشخصه‌های بارزی که منابع انرژی‌های تجدید پذیر در حوزه‌های مورد بحث از آن بهره‌مند می‌باشند، پتانسیل اشتغالزایی این بخش از صنعت است که می‌تواند به عنوان راه حلی سریع و زودبازده به حساب آید (قراگوزلو و رازی، 1390).

2- مواد و روش‌ها

بخش عمده رشد و توسعه اقتصادی هر جامعه‌ای مرهون مصرف انرژی آن جامعه است. تحقیقات نشان می‌دهد در دراز مدت رابطه منطقی میان افزایش مصرف انرژی و رشد اقتصادی وجود دارد. براین اساس ارزیابی ارتباط میان مصرف انرژی و رشد اقتصادی در هر کشور از اهمیت زیادی برخوردار است. لذا الگوی استفاده از انرژی در یک کشور منعکس کننده سیاست‌های انتخابی آن کشور است که می‌تواند تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر محیط‌زیست و سیستم اقلیمی داشته باشد. رشد اقتصادی به تعبیری ساده عبارت است از افزایش تولید یک کشور در یک سال خاص نسبت به سال پایه و در سطح کلان افزایش تولید ناخالص ملی یا تولید ناخالص داخلی در سال مورد بررسی نسبت به سال پایه بیان‌گر رشد اقتصادی خواهد بود (توکلی و همکاران، 1392).

انرژی از مواد ضروری برای توسعه اقتصادی، اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی است و وجود انرژی مستمر، پایدار و اقتصادی لازمه هر گونه توسعه و رشد اقتصادی می‌باشد که در این بین ایران از منابع قابل توجه طبیعی برای مدرنیزه کردن عرضه انرژی و انتقال به یک سیستم پایدار انرژی برخوردار است. بنابراین استفاده از منابع جدید انرژی به جای منابع فسیلی امری الزامی است. سیستم‌های جدید انرژی در آینده باید متکی به تغییرات ساختاری و بنیادی باشد که در آن منابع انرژی بدون کربن نظیر انرژی خورشید و بادی و زمین گرمایی و کربن خنثی مانند انرژی بیوماس مورد استفاده قرار می‌گیرند. از طرفی دسترسی‌ کشورهای در حال توسعه به انواع منابع جدید انرژی، برای توسعه اقتصادی آنها اهمیت اساسی دارد و پژوهش‌های جدید نشان داده که بین سطح توسعه یک کشور و میزان مصرف انرژی آن، رابطه مستقیمی برقرار است. با توجه به ذخایر محدود انرژی فسیلی و افزایش سطح مصرف انرژی در جهان فعلی، دیگر نمی‌توان به منابع موجود انرژی متکی بود (شفیعی و همکاران، 1392).

1-2-معرفی انواع انرژی‌های تجدید پذیر:

انرژی تجدید پذیر عبارت است از هر نوع انرژی که بدون آنکه مخازن تامین کننده آن رو به زوال بروند، مورد استفاده قرار گیرند (احمدپور، 1393):

• انرژی خورشیدی: خورشید نه تنها خود منبع عظیم انرژی است، بلکه سرآغاز حیات و منشا تمام انرژی‌های دیگر است. طبق برآوردهای علمی، حدود 600 میلیون سال از تولد این منبع عظیم می‌گذرد و در هر ثانیه 2/4 میلیون تن از جرم خورشید به انرژی تبدیل می‌شود. با توجه به وزن خورشید که حدود 333هزار برابر وزن زمین است، این کره نورانی را می‌توان به عنوان منبع عظیم انرژی تا 5 میلیارد سال آینده به حساب آورد.
• انرژی باد: انرژی باد نظیر سایر منابع انرژی تجدید پذیر از نظر جغرافیایی گسترده و در عین حال بصورت پراکنده و غیر متمرکز محسوب می‌شود که تقریباً همیشه در دسترس است.
• انرژی زمین گرمایی: انرژی حرارتی که در پوسته جامد زمین وجود دارد، انرژی زمین گرمایی نامیده می‌شود. مرکز زمین منبع عظیمی از انرژی حرارتی است که به شکل‌های گوناگون از جمله فوران‌های آتشفشانی، آبهای گرم و یا بواسطه خاصیت رسانایی به سطح آن هدایت می‌شوند. به طور کلی مناطقی از زمین که دارای سه ویژگی مهم (1-منبع حرارتی، 2-سیال حد واسط، 3-محیط متخلخل) باشند، می‌توانند دارای پتانسیل خوب جهت بهره‌برداری از انرژی زمین گرمایی باشند.
• انرژی آب و امواج: دریاها و اقیانوس‌ها با عوامل مختلف فیزیکی، انرژی را دریافت و ذخیره نموده و سپس آن را از دست می‌دهند. این انرژی به صورت موج، جزر و مد، اختلاف درجه حرارت آب است که می‌توان از هر یک از آنها بهره‌برداری کرد.
• انرژی زیست توده: هر ارگانیسم زنده‌ای که انرژی خورشید را جذب نموده و در خود به صورت ذخیره نگه می‌دارد بیوماس نامیده می‌شود. یکی از مناسب‌ترین منابع انرژی تجدید شونده زیست توده یا بیوماس می‌باشد که علاوه بر خاصیت تجدید پذیر بودن دوستدار محیط زیست نیز می‌باشد، این انرژی یکی از بهترین و پر استفاده‌ترین نوع انرژی‌هایی است که از گذشته دور نیز مورد توجه بشر قرار داشته است. منابع انرژی‌های زیست توده می‌توانند به شکل اصلی انرژی مانند الکتریسیته و یا حامل‌های انرژی چون سوخت‌های گازی و مایع، نیازهای بخش‌های مختلف در جامعه بشری را تامین کنند که این موضوع وجه تمایز مباحث انرژی زیست توده و نسبت به سایر انرژی‌های نو می‌باشد.
• انرژی هیدروژن و پیل سوختی: هیدروژن یکی از عناصری است که در سطح زمین به وفور یافت می‌شود. این عنصر در طبیعت به صورت خالص وجود ندارد ولی آنرا می‌توان به روش‌های مختلف از سایر عناصر بدست آورد. هیدروژن عمده‌ترین گزینه مطرح بعنوان حامل جدید انرژی است. این ماده در مقایسه با سایر سوخت‌ها می‌تواند با راندمانی بالاتر و احتراق بسیار پاک به سایر اشکال انرژی تبدیل شود.

3- نتایج و بحث

نتایج حاصل از پژوهش‌هایی که در گذشته انجام شده است بدین شرح است:

• در سال‌های اخیر بحران‌های مالی و زیست محیطی به ویژه تغییرات اقلیم جوامع بین‌المللی را با مشکلات عمده‌ای مواجه ساخته است. اقتصاد سنتی با رویکردی ناپایدار، در راستای دستیابی به سود و مصرف بیشتر حرکت می‌کند و در مقابل مفهوم اقتصاد سبز تلاش می‌کند رشد و توسعه اقتصادی بر مبنای تمدن زیست‌محیطی پایه‌ریزی و توسعه اقتصادی و حفاظت از محیط زیست را همزمان تحقق بخشد (توکلی و همکاران، 1392).
• انرژی‌های تجدید پذیر، تمیز (پاک)، فراوان و قابل اعتماد هستند و در صورتی که به طور صحیح توسعه یابند، می‌توانند به عنوان منابع انرژی پایدار نقش مهمی در رسیدن به اهداف توسعه پایدار داشته باشند. دلیل اصلی تاکید بر استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر، علاوه بر کمک به حل معضلات زیست محیطی و جلوگیری از هدر رفتن سوخت‌های فسیلی، حفاظت از منابع طبیعی برای نسل‌های آینده است که بدون شک انرژی‌های تجدید پذیر با توجه به سادگی فناوری‌شان نقش مهمی در اقتصاد سبز و توسعه اقتصادی پایدار دارند (دانشوری و سلاطین، 1397).
• در آغاز استفاده از انرژی‎های تجدید پذیر با موانعی نظیر هزینه سرمایه‌گذاری بالا و به صرفه نبودن اقتصادی روبرو بود. اما به مرور زمان پیشرفت تکنولوژی صنعتی و نیز لحاظ کردن مزایای جانبی همچون کاهش آلودگی محیط زیست، باعث شد تا انرژی‌های تجدید پذیر به مرحله اقتصادی برسند و مورد استقبال قرار گیرند (شفیعی و همکاران، 1392).
• مزایای انرژی‎های تجدید پذیر: نخستین و بارزترین مشخصه این منابع انرژی آن است که این نوع انرژی‌ها با محیط زیست سازگار هستند. مزایای انرژی‌های تجدید پذیر در مقایسه با سوخت‌های فسیلی عبارتند از (احمدپور، 1393):

1.مزایای زیست‌محیطی: انرژی‌های تجدید پذیر گازهای آلاینده و مضر برای اتمسفر را تولید نمی‌کند. انرژی‌های تجدید پذیر زباله و بقایای مشکل آفرین تولید نمی‌کند. این انرژی‌ها پایان ناپذیر منابع محدود و پایان پذیری دارند.

2.مزایای استراتژیک: انرژی تجدید پذیر را می‌توان به طور منطقه‌ای و محلی تولید نمود. اما منابع انرژی‌های فسیلی تنها در برخی از مناطق وجود دارد. انرژی‌های تجدید پذیر باعث قطع وابستگی می‌شوند.

3.مزایای اجتماعی و اقتصادی: انرژی‌های تجدید پذیر باعث ارتقاء سطح جوامع کوچک می‌شوند چون غالباً تجهیزات آنها در مناطق روستایی نصب می‌شود. این انرژی‌ها به یک ملت فرصت ایجاد و توسعه تکنولوژی‌های ملی را می‌دهند.

• در یک اقتصاد پویا، ایده‌ها، محصولات و خدمات همواره در حال تغییر هستند و در این میان کارآفرین است که الگویی برای مقابله و سازگاری با شرایط جدید را می‌تواند فراهم کند به عبارتی روح کارآفرینی باید در جامعه جاری شود تا تولید کننده و سرمایه‌گذار بتوانند با سهولت در فضای سالم کسب و کار فعال شوند. هم اکنون شرایط اقتصادی، ترکیب جمعیتی و نرخ بالای بیکاری در جامعه بیش از پیش ما را نیازمند یافتن زمینه‌های پیشرو در صحنه اقتصادی می‌کند و در این راستا ضرورت داشتن الگوها و راهکارهای مناسب جهت آموزش، تربیت و استفاده بهینه از نیروی فعال و کارآفرین بیشتر می‌شود (قراگوزلو و رازی، 1390) که در این راستا مدیریت منابع تجدید پذیر می‌تواند یکی از راهکارها بمنظور توسعه اقتصاد سبز و رشد کارآفرینی پایدار باشد.

4- نتیجه‌گیری

در عصر حاضر با وجود افزایش روز افزون جمعیت جهان، نیاز گسترده انسان به منابع انرژی همواره از مسائل حائز اهمیت می‌باشد بطوریکه رشد اقتصادی کشورها ارتباط مستقیمی با بهره‌وری منابع انرژی دارد. در این بین به دلیل استفاده بیش از حد از منابع فسیلی و تجدید ناپذیر جوامع با دو مشکل مواجه شده‌اند: 1. کاهش منابع فسیلی، 2. آلودگی‌ها و اثرات مخربی که بر روی محیط زیست داشته است و اثرات ناشی از انتشار گازهای گلخانه‌ای و تغییر اقلیم و آب و هوا که به دلیل استفاده بیش از حد از این منابع تجدیدناپذیر ایجاد شده است و از طرفی در سال‌های اخیر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه توجه بسیاری به انرژی‌های تجدید ناپذیر داشته‌اند و به دلیل افزایش قیمت سوخت‌های فسیلی و تجدید ناپذیر بودن آنها، امنیت تامین انرژی، مسائل و مشکلات زیست محیطی ناشی از استفاده بیش از حد این منابع تجدید ناپذیر، کاربری در پتروشیمی، توجیه اقتصادی و پیشرفت تکنولوژی باعث شده است که انرژی‌های تجدید پذیر بیش از پیش مورد توجه سیاستگذاران، برنامه ریزان، متخصصین، مسئولین، کارآفرینان و سرمایه‌گذاران قرار بگیرد.

از آن‌جایی که یکی از مهم‌ترین اهداف اقتصاد سبز، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است، لذا مدیریت و استفاده از منابع انرژی تجدید پذیر یک راه میانبر برای رسیدن به توسعه اقتصاد سبز و رشد کارآفرینی پایدار می‌باشد زیرا از این طریق با استفاده و بهره‌وری حداکثری از منابع تجدید پذیر، ابعاد توسعه پایدار (اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی و اقتصادی) نیز مد نظر قرار می‌گیرد. لذا از اقدامات لازم برای مدیریت منابع انرژی تجدید پذیر بمنظور توسعه اقتصاد سبز و رشد کارآفرینی پایدار می‌توان به ایجاد بستری مناسب جهت آموزش، تبلیغات و اطلاع رسانی روش‌ها و تکنولوژی‌های نوین در راستای استفاده از منابع انرژی تجدید پذیر به عموم مردم و همچنین اختصاص بودجه بمنظور مشاوره، طراحی و اجرای پروژه‌هایی در راستای استفاده از فناوری‌های نوین بمنظور استفاده از منابع انرژی تجدید پذیر در ساختمان‌های مسکونی و تجاری، سازمان‌ها، کارخانجات و صنایع و پروژه‌های مختلف، اشاره کرد.

5- مراجع

• احمدپور، ا. (1393). “معرفی انواع انرژی‌های تجدید پذیر و بررسی مزایای استفاده از آن”، همایش ملی انرژی‌های تجدید پذیر، پاک و کارآمد.
• توکلی، آ. شفیع‌پور، م. اشرفی، خ. (1392). “انرژی، اقتصاد و محیط زیست (3E) با رویکرد اقتصاد سبز”، اولین همایش سراسری محیط زیست، انرژی و پدافند زیستی.
• دانشوری، س. سلاطین، پ. (1397). “تاثیر انرژی‌های تجدید پذیر بر اقتصاد سبز”، علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره 21، شماره 12.
• شفیعی، م.ج. زراعت‌پیشه، ز. شفیعی سیف آبادی، م. (1392). “بررسی اقتصاد مقاومتی در توسعه پایدار انرژی‌های تجدید پذیر”، اولین همایش سراسری محیط زیست، انرژی و پدافند زیستی.
• قراگوزلو، ع.ر. رازی، س. (1390). “مدیریت منابع انرژی‌های تجدید پذیر بر اساس تفکر کارآفرینی پایدار”، کار و جامعه. شماره 139، صفحات 13-4.

The third international conference of the green university (health approach) and the fourth exhibition of green management

Management of renewable energy resources for the development of green economy and sustainable entrepreneurial growth 

1.Ebrahim Payandeh najaf abadi (Chairman of the Board of the Successful Business World Institute)

2.Donya Ain ali varnos faderani (CEO of Successful Business World Institute)

Abstract:

‌ This study aims to investigate the management of renewable energy resources in order to develop a green economy and sustainable entrepreneurial growth. The method of data collection is the method of document mining and referring to databases and the method of data analysis is inferential. The results of this study show that economic growth, which is associated with widespread use of energy resources and significant damage to the environment, in recent years has raised concerns for countries about the process of unsustainable development and its potential effects such as climate change and wasteful use of resources. On the other hand, the basis for assessing the relationship between energy consumption and economic growth in any country is very important and the major part of economic growth and development of any society is owed to the energy consumption of that society. Thus, the pattern of energy use in a country reflects the selective policies of that country, which can have a significant impact on the environment and climate system. Therefore, the development of green economy and sustainable entrepreneurial growth can be achieved through the management of renewable energy resources.

Keywords: Resource management, renewable energy, green economy, sustainable entrepreneurship.