بررسی اهمیت حمل و نقل سبز در توسعه اقتصاد پایدار

سومین همایش بین المللی دانشگاه سبز (رویکرد سلامت) و چهارمین نمایشگاه مدیریت سبز

بررسی اهمیت حمل و نقل سبز در توسعه اقتصاد پایدار

1.دنیا عین علی ورنوس فادرانی (مدیر عامل موسسه دنیای کسب و کار موفق)

2.ابراهیم پاینده نجف آبادی (رئیس هیئت مدیره موسسه دنیای کسب و کار موفق)

چکیده:

این پژوهش با هدف بررسی اهمیت حمل و نقل سبز در توسعه اقتصاد پایدار به اجرا در آمده است. روش گردآوری داده‌ها، روش اسناد کاوی و مراجعه به بانکهای اطلاعاتی و روش تحلیل داده‌ها از نوع استنباطی می‌باشد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که در عصر حاضر به دلیل افزایش چشمگیر جمعیت و استفاده بیش از حد از منابع و به خطر افتادن سلامت انسان‍ها و محیط زیست و تغییرات اقلیمی و آب و هوایی، مسئله توسعه پایدار و اقتصاد پایدار (سبز) بمنظور همگام‌سازی اقتصاد با محیط زیست به منظور استفاده بهینه و مناسب از منابع و بهره‌وری حداکثری و صحیح برای رشد اقتصادی پایدار به میان آمده است. درحالیکه هم‌اکنون بیش از نیمی از جمعیت جهان، در شهرها زندگی می‌کنند که با این شرایط می‌توان گفت که حمل و نقل شهری یکی از عوامل مهم حیات و رشد اقتصادی شهرها، می‌باشد. لذا در این بین بمنظور توسعه اقتصاد پایدار مسئله حمل و نقل سبز مطرح می‌شود که اساس آن حمل و نقلی است که همچنان پایداری زیست محیطی از طریق حمایت از اقلیم جهانی، سلامت انسان‌ها و محیط زیست و منابع طبیعی را همزمان با توجه ابعاد اقتصادی، اجتماعی، اخلاقی و فرهنگی (توسعه پایدار) مد نظر قرار داده است، تا از این طریق علاوه بر حفظ سلامت محیط زیست، اکوسیستم و انسان‌ها به کاهش فقر و بیکاری و عدالت اجتماعی از طریق رشد اقتصاد پایدار دست یابد.

واژه‌های کلیدی: حمل و نقل سبز، اقتصاد، حمل و نقل، اقتصاد پایدار.

1- مقدمه

در حال حاضر بیش از نیمی از جمعیت جهان، شهری است و با توجه به گزارش سازمان شهری جهانی، فعالیت‌های اقتصادی شهری، 55 درصد تولید ناخالص ملی در کشورهای کمتر توسعه یافته، 73 درصد در کشورهایی که از لحاظ توسعه یافتگی در جایگاه متوسطی هستند و 85 درصد در کشورهای پیشرفته را تشکیل می‌دهند (Sukhdev, 2009). از طرفی حمل و نقل شهری به عنوان یکی از عوامل مهم حیات و رشد اقتصادی شهر به عنوان موثرترین جزء حمل و نقل مطرح می‌باشد، بطوریکه در شهرهای کشورهای در حال توسعه اغلب بین 15 تا 25 درصد بودجه، بین 8 تا 16 درصد درآمد خانوارها و بیش از 33 درصد سرمایه‌گذاری‌ها در زیرساخت‌های شهری در بخش حمل و نقل صورت گرفته و به عنوان یکی از بخش‌های توسعه پایدار، به صورت همزمان زمینه‌ساز توسعه و اثر پذیر از توسعه بوده و این موضوع، سبب توجه بیشتر برنامه‌ریزان به مقوله حمل و نقل گردیده است (استادی جعفری و رصافی، 1391). اما با وجود اهمیت این سیستم‌ها در زندگی روزمره شهروندان، الگوهای رایج حمل و نقل منجر به تحمیل هزینه‌های سنگین زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی می‌شود و مشکلات عدیده‌ای از جمله افزایش مصرف انرژی، ترافیک خودروها، انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلودگی را موجب می‌شود (براری و همکاران، 1395).

1،1- توسعه پایدار:

مفهوم توسعه پایدار، در تعریف عام به عنوان یک فرآیند، لازمه بهبود و پیشرفت است، فرآیندی که اساس بهبود وضعیت و از بین برنده کاستی‌های اجتماعی، فرهنگی جوامع است. همچنین از توسعه پایدار به منزله نیروی محرکه پیشرفت متعادل، متناسب و هماهنگ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تمامی کشورها به ویژه کشورهای در حال رشد نیز یاد شده است (ورمزیاری و ذاکر حقیقی، 1395).

2،1-اقتصاد سبز:

در حیطه حمل و نقل شهری و به جهت کاهش مشکلات ناشی از آن و همچنین برای رسیدن به یک اقتصاد پایدار، طرح اقتصاد سبز در سال 2008 میلادی مطرح گردید که طبق تعریف سازمان ملل این گونه بیان شده است: اقتصاد سبز، اقتصادی است که منجر به بهبود سلامتی انسان‌ها و افزایش برابری اجتماعی در عین کاهش مخاطرات زیست محیطی می‌شود. این اقتصاد با در نظر گرفتن الزامات زیست محیطی در فعالیت‌های اقتصادی سبب ایجاد تعادل بین رشد اقتصادی و ضرورت حفظ منابع طبیعی می‌شود. از ویژگی‌های مهم این نوع اقتصاد این است که به دنبال اهداف مهمی نظیر تضمین محیط زیست پایدار، عدالت اجتماعی و … می‌باشد. اقتصاد سبز با توجه به تعریف سیاست‌های عمومی خاص می‌تواند به ایجاد عدالت اجتماعی کمک کند (رمضان‌زاده و همکاران، 1394).

 3،1- حمل و نقل سبز:

حمل و نقل سبز یا حمل و نقل پایدار، حمل و نقلی را گویند که با استفاده از پایداری زیست محیطی، با توجه به اقلیم جهانی و اکوسیستم‌های طبیعی از طرفی سلامتی عامه و منابع طبیعی و از طرف دیگر قطب اقتصادی و قطب اجتماعی را توسعه و حمایت می‌کند. این سیستم حمل و نقل از نظر منابع طبیعی و سلامتی به اهدافی نظیر کاهش آلودگی هوا، ترافیک و … اشاره می‌کند و قطب اقتصادی نیز شامل حمل و نقل عادلانه، کارآمد، قابل دسترسی همگی و ایجاد اشتغال می‌باشد. قطب اجتماعی نیز به دنبال رشد قطب اقتصادی سبب برآورده شدن نیازهای پایه و توسعه‌ای جامعه، کاهش فقر و ایجاد عدالت اجتماعی می‌گردد (Bongardt & Schaltenberg, 2011).

2- مواد و روش‌ها

بخش وسیعی از عوامل موثر در توسعه اقتصادی مانند تقسیم کار، تخصصی شدن مکان‌ها، مکانیزه شدن توسعه بازار، پیوند بین مناطق تولید و مصرف، بهینه‌سازی واحدهای تولیدی از طریق کاهش هزینه‌های تولید و ایجاد ظرفیت‌های اضافی به حمل و نقل وابسته است. نقش اقتصادی حمل و نقل، از طریق اندازه‌ی سهم حمل و نقل در تولید ناخالص ملی و داخلی قابل توضیح است. در کشورهای توسعه یافته، سهم حمل و نقل بین 10 تا 18 درصد و در کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته بین 5 تا 7 درصد از تولید ناخالص ملی در نوسان است (ورمزیاری و ذاکر حقیقی، 1395). از نظر اقتصادی، اهمیت حمل و نقل آنقدر زیاد و گسترده است که می‌توان آن را بستر توسعه اقتصادی خواند. برنامه‌ریزی مناسب و دقیق در این زمینه و بهبود و ساماندهی زیرساخت‌های حمل و نقل باعث کاهش هزینه‌های بهره‌برداری و تولید می‌گردد و اثرات مطلوبی را بر اقتصاد یک جامعه می‌گذارد. حمل و نقل و عوامل اقتصادی به راحتی از یکدیگر تاثیر می‌پذیرند. رشد بازرگانی و تجارت، بهبود وضعیت کشاورزی، گستردگی خدمات و تولیدات موجب افزایش تقاضای حمل و نقل در جامعه می‌گردد. کارآیی بخش حمل و نقل هم در افزایش بهره‌وری نظام اقتصادی جامعه تاثیرگذار است. بدین ترتیب این دو به طور پیوسته یکدیگر را تقویت می‌کنند (رسولی و همکاران، 1394).

به لحاظ سیاست‌های حمل و نقلی، هر حرکتی بمنظور توسعه پایدار شامل تشویق به استفاده از روش‌هایی می‌شود که مضرات آن بر محیط زیست کمتر باشد. به لحاظ حمل و نقل زمینی، به طور مشخص حرکت پیاده و استفاده از دوچرخه را در بر می‌گیرد، همچنین استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی را به جای اتومبیل‌های شخصی شامل می‌شود. اما در مرحله اول، سیاستگذاری‌های حمل و نقلی برای نیل به هدف توسعه پایدار، باید بر کاهش میزان سفرها تاکید ورزد؛ زیرا تولید انبوه اتومبیل با امکان پیمودن راه‌های طولانی منجر به توسعه راه‌ها و راه‌ها گستردگی و پراکندگی شهرها را سبب شده است و این آغاز پیدایش مشکلاتی است که جوامع انسانی، به ویژه در کلان‌شهرها با با آن دست به گریبانند. که در این بین مهم‌ترین این مشکلات عبارتند از (معلمی، 1392):

• گستردگی شهر با دست‌اندازی به منابع طبیعی.
• افزایش مصرف انرژی با استفاده از سوخت‌های فسیلی و افزایش آلودگی‌ها.
• تشدید جدایی میان فعالیت‌ها به ویژه کار و سکونت.
• تشدید بی‌عدالتی اجتماعی در بهره‌برداری همسان از امکانات و منابع شهری.
• کاهش امنیت اجتماعی بر اثر جدایی جمعیت‌های ساکن و کاهش تعاملات اجتماعی و تشدید نابسامانی‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی.
• افزایش روز افزون تعداد اتومبیل، متراکم شدن راه‌ها، کاهش سرعت وسائط نقلیه و حل نشدن این مشکلات با توسعه راه‌ها.

3- نتایج و بحث

در ادامه نتایج حاصل از پژوهش‌های انجام شده در گذشته، شرح داده می‌شود:

• در عصر حاضر دانش حمل و نقل شهری پاسخ به مشکلات حمل و نقل را در راهکارهای زیر جست و جو می‌کند (معلمی، 1392):

-توسعه حمل و نقل عمومی با اختصاص سهم بیشتر راه‌های موجود و سرمایه‌ها به آن.

-متراکم کردن و نزدیکی فعالیت‌ها با دامنه تنوع مورد لزوم به ویژه نزدیکی کار و سکونت در شعاع دسترسی پیاده و حرکت دوچرخه.

-متراکم کردن و پیوند فعالیت‌ها در امتداد مسیرها و ایستگاه‌های حمل و نقل عمومی که به TOD مشهور است.

-محدود کردن حرکت سواره (اتومبیل شخصی) در شهر با اتخاذ انواع سیاست‌های مناسب نظیر اختصاص سهم کمتر از راه‌ها به حرکت سواره و سهم بیشتر به حمل و نقل عمومی، توسعه حرکت پیاده و دوچرخه و … .

-چاره جویی در تبدیل تولید انرژی از سوخت فسیلی به انرژی پاک.

• حمل و نقل سبز پایدار حمل و نقلی است که از پایداری زیست محیطی از طریق حمایت از اقلیم جهانی، اکوسیستم، سلامتی عامه و منابع طبیعی و دو قطب دیگر پایداری به ویژه قطب اقتصادی و قطب اجتماعی حمایت می‌کند. می‌توان گفت حمل و نقل پایدار نه تنها به دنبال کاهش گازهای گلخانه‌ای، آلودگی‌های صوتی و ترافیک است بلکه کاهش فقر و حمایت از رشد اقتصادی را نیز در نظر می‌گیرد (مطلوبی، 1394).
• از مزایای حمل و نقل سبز، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد (مطلوبی، 1394):

1.توسعه پایدار: سرمایه‌گذاری در زمینه حمل و نقل معمولاً اینگونه توجیه می‌شود که جابه‌جایی اشیاء، خدمات و کارگران سوخت حیاتی موتور اقتصاد است. در یک اقتصاد سبز نیازهای جابه‌جایی از طریق طراحی و برنامه‌ریزی شهری بهتر کاهش پیدا می‌کند و تاثیرات مخرب رشد اقتصادی از طریق فراهم آوردن حمل و نقل با کیفیت بالا و کم کربن، بخصوص از طریق حمل و نقل عمومی، زیرساخت‌های حمل و نقل غیرموتوری و وسایل نقلیه پاک‌تر و کارامدتر کاهش پیدا می‌کند. برای افراد کم‌درآمد دسترسی به سرویس‌های حمل و نقل عمومی مناسب منجر به کاهش تراکم ترافیکی و زمان سفر می‌شود که وقت بیشتری را برای فعالیت‌های اقتصادی تولیدی باقی خواهد گذاشت.

2.اشتغالزایی: حمل و نقل عنصری ضروری برای عملکرد اقتصادی و نیز بخش کلیدی در ایجاد اشتغال، از ساخت وسائل نقلیه در کارخانه‌ها تا پالایش سوخت، مدیریت سرویس‌های حمل و نقل و توسعه و نگهداری زیرساخت‌ها است. در واقع شاغلان بخش حمل و نقل سبز شامل همه کسانی می‌شود که در شرکت‌ها و موسساتی کار می‌کنند که به طور فعالانه برای رسیدن به اهداف اقتصاد سبز و ایجاد سیستم حمل و نقل پایدار تلاش می‌کنند از برنامه‌ریزان حمل و نقل و ترافیک که چشم‌انداز را توسعه می‌دهند و سیاست‌ها را اجرا می‌کنند تا صنایع محلی تولید دوچرخه تا اپراتورها و شرکت‌های ترابری که هدفشان افزایش کارایی انرژی است طی یک جمع‌بندی می‌توان گفت تحت یک اقتصاد سبز، مشاغل ایجاد شده در بخش حمل و نقل به طور فزاینده‌ای آنهایی خواهند بود که از طریق سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها حمل و نقل سبز و خودروهای سبز، سوخت‌های جایگزین، فنآوری‌های ارتباطی و دیگر فنآوری‌های نوین ایجاد شده‌اند.

3.حمایت از برابری اجتماعی و کاهش فقر: سیستم‌های حمل و نقل فعلی که به طور عمده بر پایه وسایل نقلیه شخصی هستند، ماهیتاً ناعادلانه و مانعی در برابر کاهش فقر و ایجاد عدالت در بهره‌مندی همه اقشار جامعه از جابه‌جایی و تحرک در شهرها هستند. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه فاصله زیادی بین گروه‌های درآمدی مختلف از لحاظ دسترسی به جاده‌های آسفالت، همینطور حمل و نقل ایمن و در استطاعت وجود دارد. سرمایه‌گذاری در گزینه‌های حمل و نقل سبز مانند شبکه‌های عمومی که قابل دسترس، قابل اعتماد و قابل استطاعت هستند، می‌توانند منجر به کاهش فقر از طریق فراهم نمودن موقعیت‌های شغلی برای افراد و آسان کردن دسترسی به خدمات شوند. این مشاغل می‌توانند در نواحی ایجاد شوند که قبلاً ایزوله بودند، ایجاد یک محرک اقتصادی محلی می‌تواند منجر به کاهش هزینه‌ها و زمان سفرها شود که این خود خدمات ارزان‌تر را به دنبال خواهد داشت. همچنین این شبکه‌ها از افراد جامعه در برابر آثار زیان‌بار حمل و نقل مانند سوانح ترافیکی و آلودگی هوا حمایت می‌کنند.

4- نتیجه‌گیری

بر اساس پژوهش انجام شده در راستای بررسی اهمیت حمل و نقل سبز در توسعه اقتصاد پایدار، این نتیجه حاصل شده است که با افزایش روزافزون جمعیت در عصر حاضر و توسعه شهرنشینی، تمایل انسان‌ها جهت دسترسی به تسهیلات حمل و نقلی افزایش یافته است و این درحالیست که این افزایش تقاضا و رشد چشمگیر وسایل نقلیه بخصوص وسایل نقلیه خصوصی می‌شود که باعث استفاده بیش از حد منابع طبیعی و فسیلی شده است و به تبع آن آلودگی محیط زیست و تخریب اکوسیستم و سلامت انسان‌ها را بهمراه دارد؛ از سویی دیگر بخش وسیعی از عوامل موثر در توسعه اقتصادی به حمل و نقل وابسته است. به عبارتی دیگر از نظر اقتصادی، اهمیت حمل و نقل آنقدر زیاد و گسترده است که می‌توان آن را بستر توسعه اقتصادی خواند. در این بین برای همگام‌سازی توسعه پایدار (بمنظور حفظ و نگهداری و رعایت ابعاد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و محیط زیست) با رشد اقتصادی، مسئله اقتصاد سبز ( اقتصادی است که منجر به بهبود سلامتی انسان‌ها و افزایش برابری اجتماعی در عین کاهش مخاطرات زیست محیطی می‌شود) و حمل و نقل سبز (حمل و نقلی که با استفاده از پایداری زیست محیطی، با توجه به اقلیم جهانی و اکوسیستم‌های طبیعی از طرفی سلامتی عامه و منابع طبیعی و از طرف دیگر قطب اقتصادی و قطب اجتماعی را توسعه و حمایت می‌کند) به میان می‌آید. لذا پیشنهاد می‌شود که مسئولین، کارشناسان، متخصصین و افرادی که در این راستا دارای ایده و پیشنهادهای کاربردی و قابل اجرا می‌باشند با همکاری و ارتباط و مشارکت با یکدیگر به برنامه‌ریزی مناسب و دقیق و اجراء فعالیت‌هایی در زمینه و بهبود و ساماندهی زیرساخت‌های حمل و نقل سبز بپردازند تا از این طریق شاهد کاهش هزینه‌های بهره‌برداری و تولید، توسعه پایدار، افزایش اشتغالزایی، عدالت و برابری اجتماعی و کاهش فقر باشند و اثرات مطلوبی را بر رشد اقتصاد پایدار یک جامعه بگذارند.

5- مراجع

• استادی‌جعفری، م. رصافی، ا.ع. (1391). “الگوی زیست محیطی برنامه‌ریزی حمل و نقل شهری با استفاده از مدل‌های سیستم پویایی”. نشریه علوم و تکنولوژی محیط زیست. دوره 14، شماره 3، صفحات 28-11.
• براری، م. رضویان، م.ت. توکلی‌نیا، ج. (1395). “ارزیابی شاخص‌های پایداری حمل و نقل شهری با رویکرد اقتصاد سبز (مطالعه موردی: شهر ساری)”. مجله آمایش جغرافیایی فضا، فصلنامه علمی-پژوهشی دانشگاه گلستان. سال هشتم. شماره 30.
• رسولی، س.ح. قرنجیک، ع.ر. قرنجیک، ع.غ. (1394). “بررسی و ارزیابی حمل و نقل شهری بر توسعه پایدار شهری”. کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در عمران، معماری و شهرسازی.
• رمضان‌زاده، ح.ا. زیاری، ع. جازم، ز. (1394). “حمل و نقل شهری و اقتصاد سبز”. هفتمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تاکید بر راهبردهای توسعه شهری.
• معلمی، ز. (1392). “حمل و نقل سبز راهی بسوی دستیابی به شکل پایدار شهری با تاکید بر گزینه‌های پیاده‌روی و دوچرخه”‌. همایش ملی شهرسازی و معماری در گذر زمان.
• مطلوبی، ع. (1394). “بررسی و ارایه استراتژی‌ها و راهکارهای موثر در توسعه سیستم حمل و نقل سبز پایدار شهری”. کنفرانس بین المللی پژوهش‌های نوین در مدیریت، اقتصاد و حسابداری.
• ورمزیاری، م. ذاکر حقیقی، ک. (1395). “حمل و نقل و توسعه پایدار”. سومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در عمران، معماری و شهرسازی.
• Bongardt. D, Schaltenberg. P, Transport In Green Economy, United Kingdom, 2011

• Sukhdev, P. (2009). Green economy for an urban age, Green Economy Initiative (UNEP) and chairman of the Global Markets Centre, Istanbul: pp.1-5

The third international conference of the green university (health approach) and the fourth exhibition of green management

Investigating the importance of green transportation in the development of a sustainable economy

1.Donya Ain ali varnos faderani (CEO of Successful Business World Institute)

2.Ebrahim Payandeh najaf abadi (Chairman of the Board of the Successful Business World Institute)

Abstract:

‌ This study aims to investigate the importance of green transportation in the development of a sustainable economy. The method of data collection is the method of document mining and referring to databases and the method of data analysis is inferential. The results of this study show that in the present era, due to the significant increase in population and overuse of resources and endangering human health and the environment and climate change, the issue of sustainable development and sustainable economy (green) in order to synchronize the economy It has been created with the environment in order to make optimal and appropriate use of resources and maximum and correct productivity for sustainable economic growth. While more than half of the world’s population now lives in cities, it can be said that urban transportation is one of the most important factors in the life and economic growth of cities. Therefore, in order to develop a sustainable economy, the issue of green transportation is raised, which is based on transportation, which continues to promote environmental sustainability by supporting the global climate, human health and the environment and natural resources at the same time with regard to economic and social dimensions. , Moral and cultural (sustainable development), in order to achieve the reduction of poverty and unemployment and social justice through sustainable economic growth in addition to maintaining the health of the environment, ecosystem and humans.

Keywords: Green transport, economy, transport, sustainable economy.